NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
34 - (1091) حدثنا
عبيدالله بن
عمر
القواريري.
حدثنا فضيل بن
سليمان. حدثنا
أبو حازم.
حدثنا سهل بن
سعد. قال:
لما
نزلت هذه
الآية:{ وكلوا
واشربوا حتى
يتبين لكم
الخيط الأبيض
من الخيط
الأسود}، قال:
كان الرجل
يأخذ خيطا
أبيض وخيطا
أسود. فيأكل
حتى يستبينهما.
حتى أنزل الله
عز وجل: من
الفجر: فبين
ذلك.
{34}
Bize Ubeydullah b. Ömer
El-Kavârîri rivayet etti. (Dediki) Bize
Fudayl b. Süleyman rivayet etli : (Dediki)
Bize Ebû Hazım rivâyet etti. (Dediki) Bize Sehl b. Sa'd rivayet eyledi.
(Dediki)
Şu (size ak İplik kora
İplikten seçilinceye kadar yiyin için) [Bakara 187] âyeti nazil olunca bazı
kimseler bir beyaz bir de siyah iplik alarak bunları birbirinden seçinceye
kadar yemeye devam ederdi. Nihayet Allah (Azze ve Celle) (Fecirden) kavl-i
kerîmini indirerek bundan muradı beyân eyledi.
35 - (1091) حدثني
محمد بن سهل
التميمي وأبو
بكر بن إسحاق.
قالا: حدثنا
ابن أبي مريم.
أخبرنا أبو
غسان. حدثني أبو
حازم عن سهل
بن سعد رضي
الله عنه ؛
قال:
لما نزلت هذه
الآية: {وكلوا
واشربوا حتى
يتبين لكم
الخيط الأبيض
من الخيط
الأسود}. قال:
فكان الرجل
إذا أراد
الصوم، ربط
أحدهم في
رجليه الخيط
الأسود
والخيط
الأبيض. فلا
يزال يأكل
ويشرب حتى
يتبين له
رئيهما. فأنزل
الله بعد ذلك:
من الفجر.
فعلموا أنما
يعني، بذلك، الليل
والنهار.
[ش
(رئيهما) هذه
اللفظة ضبطت
على ثلاثة
أوجه: أحدها
رئيهما
ومعناه
منظرهما. ومنه
قوله الله تعالى:
أحسن أثاثا
ورئيا.
والثاني
زيهما ومعناه
لونهما.
والثالث رئيهما،
قال القاضي:
هذا غلط هنا.
لأن الرئي التابع
من الجن. قال
فإن صح رواية
فمعناه مرئي].
{35}
Bana Muhammed b. Sehl
Et-Temimi ile Ebû Bekir b. İshâk rivayet ettiler. (Dediler ki) : Bize İbni Ebî
Meryem rivayet etti. (Dediki) Bize Ebû
Gassâıı haber verdi. (Dediki) Bana Ebû Hâzim, Sehl b. Sa'd (Radiyallahu anh
)'dam naklen rivayet etti. Sehl şöyle dedi,
Şu ayet (yani):
(Size ak iplik kara
iplikten seçilinceye kadar yiyin, için)
kavl-i ilâhisi nazil
olunca bazı kimseler oruç tutmak istedimi her biri ayaklarına bîr siyah bir de
beyaz iplik bağlarlar da, bu iplikleri birbirinden seçinceye kadar yiyip içmeye
devam ederlerdi. Bundan sonra Allah (Fecirin) kavlini indirdi. Bu suretle
Allah'ın bu âyetten gece ile gündüzü ımırâd ettiğini anladılar.
İzah:
Bu hadisi Buhari
KitâbuVSavnı ile Kitâbu't-Telfsir de Nesâî Kitabu's-Savm da muhtelif râvüerden
tahric etmişlerdir.
Bundan evvelki hadîsde
Hz. Adiyy'in biri beyaz diğeri siyah ikî ipi yastığının altına koyduğu
bildirilmişti. Bu hadîsde Ashâb-ı Kiram'dan bâzılarının iki ipliği ayaklarına
bağladıkları görülüyor. Fakat iki rivayet arasında münâfaat yoktur. Zira
bâzılarının ipliği yastıklarının altına koyması, diğerlerinin ayaklarına
bağlaması mümkündür.
Ulemâdan bir takımları
iki rivayetin arasını bulmak için Ashâb'ın sahur zamanına kadar iplikleri
yastıklarının altında tuttukları, sahur zamanında onları ayaklarına
bağladıkları ihtimâlinden bahsetmişlerse de, bu ihtimâl uzak görülmüştür. Çünkü
o zaman kendileri uyanık bulunacakları için ayaklarına iplik bağlamaya hacet
yoktur. Ellerinde onları daha iyi görürler.
Ri'y : Manzara
demektir.
Bâzıları bu kelimeyi
«ra'y* ve «ri'iyy» şeklinde rivayet etmişlerdir.
Fakat Kaadî îyâz buna
itiraz etmiş, hatâ olduğunu söylemiştir.
Bu şekilde rivayet
sahih olsa bile mer'i yani görünen mânâsına geleceğini bildirmiştir.
Kurtubî, Hz. Adiyy
rivayeti ile bu rivayetin arasını bulmuş ve: Adiyy rivayetinin Sehl
rivayetinden sonra vârid olabileceğinden bahisle Hz. Adiyy'in, Sehl
rivâyetindeki macerayı işitmemiş olması ihtimalini ileri sürmüştür.
Maamafih yine Kurtubî
'nin beyânına göre her iki hadîsin aynı kazıyye hakkında vârid olması
muhtemeldir. Yalnız râvilerden bazısı âyetteki «Fecir» kelimesini muttasıl
olarak zikretmiş, bâzıları onu âyetten ayırmışlardır. Çünkü bu kelime âyet-i
kerîme'nin baş tarafından hayli zaman sonra nazil olmuştur.
Bâzıları bir sene sonra
indirildiğini söylerler.
Tahavî'nin rivayetine
göre âyet-i kerîme nazil olduktan sonra Ashâb-ı Kiram bir müddet fecir
doğuncaya kadar yiyip içmeye devam etmişler, sonra Allah Teâlâ Hazretleri fecir
kaydını indirmekle bu hükmü neshetmiştir.
Fakat Kaadî îyâz,
Tahavî 'nin bu sözüne itirazda bulunmuş ve hükmün onun dediği gibi evvelâ sabit
olup, sonradan neshedilmesirıi hadisden muradın bu işi bazı Bedeviler*in te'vil
suretiyle yaptıklarını beyândan ibaret olduğunu söylemiştir.